Op biodiversiteitsgerichte melkveehouderij

De enorme en toenemende vraag van de mens naar de natuurlijke rijkdommen van de planeet heeft geleid tot een dramatisch verlies aan biodiversiteit. Veel van de onderliggende oorzaken en de belasting van ecosystemen werken op verschillende schaalniveaus samen, van lokaal tot wereldwijd. Proberen verdere schadelijke effecten op de natuur terug te draaien of te voorkomen binnen zo’n complex web van onderling afhankelijke processen is een enorme uitdaging. Intensieve, niet-duurzame landbouw is een van de centrale mondiale uitdagingen die van invloed zijn op de integriteit van ecosystemen en de biodiversiteit. Nederland is een hotspot qua intensief landbouwgebied en de biodiversiteit in landbouwgebieden is gestaag afgenomen. Met een aandeel van 35% in het landbouwgebruik in Nederland vormt de melkveehouderij een van de belangrijkste bedreigingen, maar kan het ook een deel van de oplossing zijn voor het herstel van de biodiversiteit. Op verzoek van WWF-NL heeft het Louis Bolk Instituut een conceptueel kader ontwikkeld voor ‘op biodiversiteit gebaseerde melkveehouderij om de veerkracht te vergroten en risico’s te verminderen’. Felixx Landscape Architects & Planners heeft in opdracht van het WWF-NL dit theoretische concept omgezet in een ruimtelijk landschapstransformatiekader.    controlemodel Een focus op risicobeheer op korte termijn en maximale winst leidt tot intensieve productie. Productieniveaus worden verhoogd door het gebruik van externe inputs, zoals meststoffen, irrigatie, antibiotica en pesticiden. Dit model is sterk afhankelijk van het beheersen van externe effecten in de omgeving en de markt en wordt gekenmerkt door een afhankelijkheid van leningen en bankinvesteringen.    veerkrachtMODEL Het veerkrachtmodel biedt een alternatieve aanpak, waarbij biodiversiteit en natuurlijke processen de basis vormen voor verhoogde veerkracht en verminderde risico’s. Een dergelijk systeem combineert optimalisatie van productie met natuur- en biodiversiteitsbescherming. Door dit te doen, vermindert het ook de invloeden buiten de boerderij op de natuurlijke omgeving.    Balans Input & output Het controlemodel is gericht op hoge output (productie), maar vereist aanzienlijke externe input (resources). Het veerkrachtmodel is gericht op het optimaliseren van productieniveaus in relatie tot beschikbare bronnen. Een betere balans tussen input en output maakt een systeem veerkrachtiger en daardoor beter bestand tegen schommelingen en risico’s. De transformatie van het controlemodel naar het veerkrachtmodel vereist een paradigmaverschuiving. Overschakelen van maximale productie naar optimale productie in verhouding tot beschikbare resources resulteert in grotere winstmarges en een veerkrachtiger systeem.    DE 4 PIJLERS VAN BIODIVERSITEIT Een veerkrachtig en gevarieerd melkveehouderijsysteem bouwt voort op vier met elkaar verbonden pijlers van biodiversiteit: functionele agrobiodiversiteit, landschapsdiversiteit op de boerderij, specifieke soorten en doorgangen en brongebieden. Om de veerkracht te verbeteren en het risico te verminderen, is het belangrijk om de functionele agrobiodiversiteit te verbeteren. Functionele agrobiodiversiteit moet worden ondersteund door landschapsdiversiteit en verbindingen van biodiversiteitsbrongebieden in het bredere landschap. Het onderhouden en vergroten van specifieke doelsoorten vereist vaak aanvullend management.     BOUWSTENEN Het veerkrachtmodel wijkt af van een ‘one size fits all’ model voor de melkveehouderij. In plaats daarvan biedt het principes en bouwstenen waarvan de fysieke implementatie afhangt van de lokale ecologische en culturele context.    TOEPASSING IN EEN CULTURELE EN ECOLOGISCHE CONTEXT De ecologische context wordt bepaald door biofysische factoren zoals klimaat, topografie, landschapstype, lokale flora en fauna en bodemsamenstelling. De culturele context is afgeleid van maatschappelijke factoren zoals de geschiedenis, waarden en geloofssystemen in een gebied. Het veerkrachtmodel biedt een kader voor lokaal toegepaste biodiversiteitsgerichte melkveehouderij.     idzegea, friesland Om de contextspecifieke uitwerking van het veerkrachtmodel te illustreren, is een case study ontwikkeld voor een pilotgebied. Idzegea is een gebied in Friesland, in het noorden van Nederland, met een lange geschiedenis van melkveehouderij, melkproductie en koeien in de wei. Idzegea is een veengebied dat gedomineerd wordt door melkveehouderij op weilanden met enkele natuurreservaten, doorkruist door een netwerk van sloten en meren. Het landschap is bezaaid met kleine dorpjes en melkveebedrijven. De culturele en ecologische omstandigheden geven invulling aan de vier pijlers van het veerkrachtmodel voor de specifieke context in Idzegea. slider